Zero odpadów - droga do przyszłości

Fot. Interseroh

Jak zatem możemy dotrzeć do – magicznej wręcz liczby – zera opadów, jeśli dziś statystyczny Polak produkuje rocznie 320 kg odpadów¹ (a nie ma w tej sumie wagi odpadów powstałych przy produkcji tego, co skonsumował), zaś poziom recyklingu wynosi dla Polski zaledwie 41,38%²? Przede wszystkim trzeba wyruszyć w drogę. A droga ta jest niełatwa, wymaga bowiem działań na każdym polu: zapobiegania tworzeniu opadów, świadomej konsumpcji, a wreszcie na polu zwiększania skali recyklingu wszelkich surowców, nie tylko tych, których przetwarzanie sprawia dziś najmniej kłopotów, jak szkło, czy aluminium.

Warto, ruszając w tę drogę, poszukać mentorów – krajów, które od lat wprawiają się w systemie zero waste, osiągając w tym zakresie sukcesy. Jednym z takich przykładów są Niemcy. Recykling samych tylko opakowań przynosi tam niesamowite rezultaty nawet w przypadku problematycznych tworzyw sztucznych – w 2013 roku 42% wszystkich odpadów z tworzyw sztucznych poddano recyklingowi materialnemu w celu wykorzystania do produkcji. Szacuje się, że recykling odpadów w Niemczech zastępuje rocznie import surowców o wartości prawie 20 miliardów euro!³ Aby jednak osiągnąć takie wyniki potrzebne są rozwiązania systemowe. 

Innowacyjne podejście do produkcji opakowań
W tym zakresie wiele zależy od producentów. Aby dążyć do zamykania obiegu surowców – jednego z kluczowych działań w ramach circular economy – powinni oni już na etapie projektowania produktów i opakowań, zmierzać do zmniejszenia ilości zużywanych surowców, sięgać po możliwie jednorodne materiałowo opakowania, czy zakładać wykorzystanie surowców wtórnych w produkcji. W tym nurcie mieści się poszukiwanie nowoczesnych opakowań (np.: jadalnych) oraz upcykling (wykorzystanie odpadów do produkcji nowych produktów, jak choćby jezdnie z plastiku zamiast asfaltu, tzw. Plastic Road w Rotterdamie).

Wciąż jednak najważniejszy jest recykling, który zdaniem dr inż. Hartmuta Pflauma, Dyrektora Działu Zarządzania Zasobami i Innowacyjnością Instytutu Fraunhofer UMSICHT, ma przewagę, bo wykorzystanie surowców wtórnych pozwala ograniczyć wydobycie i wykorzystywanie surowców pierwotnych, zaś tzw. „łańcuch wstępny“, czyli dostarczenie  przygotowanie dla produkcji w przypadku surowców wtórnych jest zdecydowanie krótszy, gdyż dzięki recyklingowi, przemysł tworzy z zasobów materiałów już istniejących w obiegu gospodarczym – odpowiednio mniej surowców pierwotnych potrzebne jest do wydobycia, produkcji i logistyki.

Fot. Interseroh

Efektywny system zbiórki i segregacji
Powszechne i oparte na dyscyplinie sortowanie odpadów przynosi imponujące rezultaty. Widać to na przykładzie klasyków recyklingu, takich jak szkło, jak również w efektywnym systemie zbiórki.
Niemal wszystkie niemieckie gospodarstwa domowe uczestniczą w systemie segregacji szkła przeznaczonego do recyklingu, a na terenie całego kraju ustawionych jest 250 000 kontenerów na szkło, co pokazuje szeroką skalę segregacji tego typu odpadów. Rezultat? W każdej nowej butelce znajduje się średnio około 60% szkła z recyklingu, a w przypadku butelek z zielonego szkła, odsetek ten jest znacznie wyższy.

Równie skutecznie selekcjonuje się opakowania z tworzyw sztucznych. Trafiają one wprawdzie do tych samych kontenerów, co opakowania z materiałów kompozytowych, blachy, czy aluminium, a w niektórych regionach produkty wykonane z jednakowych materiałów, jak np. plastikowe zabawki czy metalowe garnki wrzucane są do kosza razem z opakowaniami, jednak dzięki innowacyjnym technologiom (nowoczesne urządzenia do strącania, dysze powietrzne i skanery), różne typy odpadów można oddzielić już w sortowni.

Wysoka świadomość przedsiębiorców i konsumentów
Coraz więcej producentów traktuje zmiany cen energii i surowców, jako ryzyko biznesowe i dlatego w swojej produkcji sięga po materiały pochodzące z recyklingu. Dzięki zbiórce materiałów w gospodarstwach domowych oraz odpadom przemysłowym, można zapewnić zrównoważone zapatrzenie w surowce bazując na stałych cenach.

Aby zagwarantować czyste i dobre gatunkowo surowce, stosuje się m.in. urban mining. Podczas gdy przemysłowe odpady segregowane są już według rodzaju i jakości materiału odpady z opakowań wykorzystywanych przez prywatnych użytkowników końcowych oraz ze zbiórek komercyjnych, trafiają w pierwszej kolejności do sortowni. Tam różne rodzaje materiałów są starannie oddzielane od siebie przy użyciu nowoczesnej technologii.

Współpraca
Na całym świecie w obiegu znajdują się zasoby surowców wystarczające do długoterminowego zaopatrzenia przemysłu wytwórczego w niezbędne materiały, a firmy dysponują możliwościami wykorzystania tych surowców w sposób efektywny zarówno pod względem energetycznym, jak i gospodarki zasobami. Kluczem do globalnego sukcesu jest współpraca na wielu poziomach, przekonują Eric i Axel Schweitzer z ALBA Group: Dzięki kooperacji wykraczającej poza pojedyncze branże czy kraje, można zapewnić transfer nowoczesnych technologii dotyczących obiegu surowców oraz know-how związanego z infrastrukturą recyklingu, a także całkowicie zamykać obiegi surowców.

Efektywne wykorzystanie surowców odciąża środowisko i jednocześnie wzmacnia potęgę gospodarczą danego regionu, co wyraźnie widać na przykładzie naszych zachodnich sąsiadów. Parlament Europejski szacuje, że wzrost produkcji surowców w ramach recyklingu o 30% spowodowałby powstanie do 2 milionów nowych miejsc pracy na obszarze Unii Europejskiej do 2030 roku – jak duży kawałek tego tortu przypadnie Polsce, zależy także od nas.

Przypisy:

1. Dane za „Ekspercki przegląd CSR. Foresight CSR” nr 2/2015, s. 3, wyd. Go Responsible, http://goresponsible.pl/?page_id=1116.
2. Dane za „Porównanie systemów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych – kto jest europejskim prymusem?”, s. 3, wyd. INTERSEROH Organizacja Odzysku Opakowań S.A., 2015.
3. Dane za: „resources SAVED by recycling”, s. 4, wyd. ALBA Group plc & Co. KG, 2015.

Anna Grom
Członek Zarządu
INTERSEROH
Organizacja Odzysku Opakowań S.A.