Przejście z gospodarki linearnej na model GOZ jest silnie promowaną ideą na szczeblu całej Unii Europejskiej. Transformacja wymaga właściwego zrozumienia czym w praktyce jest gospodarka o obiegu zamkniętym oraz w jaki konkretnie sposób przedsiębiorstwa mogą uwzględnić GOZ w prowadzonej działalności gospodarczej. Wdrożenia wpisujące się w obszar gospodarki cyrkularnej są szeroko wspieranie dotacjami i preferencyjnymi pożyczkami ze środków UE.
Gospodarka o obiegu zamkniętym – co kryje się pod tym pojęciem?
Idea GOZ stoi w opozycji do tradycyjnego podejścia linearnego, gdzie po wydobyciu i użyciu surowców wyrzuca się powstałe z nich odpady. Syntetyczną i zarazem łatwą w zrozumieniu definicję gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) podaje Główny Urząd Statystyczny (GUS) w publikacji Ochrona środowiska: to model gospodarczy, celem którego jest minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wykorzystanie odpadów nieuniknionych jako zasobu dzięki przygotowaniu do ponownego użycia i procesom recyklingu. Jeżeli więc odpady już powstaną, powinny być traktowane jako surowce wtórne i być wykorzystane do ponownej produkcji. W myśl GOZ produkty, materiały i surowce pozostają w obiegu gospodarczym tak długo, jak jest to możliwe.
Model gospodarczy oparty o GOZ wybiega także poza obszar odpadów i odpowiedniego ich gospodarowania, zawracania do produkcji. Podkreśla się także m.in. konieczność odpowiedniego projektowania produktów w celu przedłużania ich żywotności i/lub możliwości łatwej naprawy. Często w powiązaniu z GOZ pisze się także o zwiększaniu efektywności energetycznej oraz używaniu odnawialnej energii (OZE) w procesach produkcyjnych w celu redukcji emisji zanieczyszczeń.
GOZ – jakie działania realizowane przez przedsiębiorstwa wpisują się w model obiegu zamkniętego?
Przedsiębiorstwa optymalizując swoje procesy produkcyjne realizują często cele GOZ. Efekt środowiskowy powiązany jest w wielu przypadkach z redukcją kosztów – będzie tak chociażby w przypadku minimalizacji wytwarzanych odpadów czy produkcji energii na własne potrzeby z instalacji fotowoltaicznej. Poniżej wskazano przykładowe działania, które realizowane są przez przedsiębiorstwa w celu optymalizacji i redukcji kosztów, a które jednocześnie wpisują się w założenia gospodarki o obiegu zamkniętym:
- redukcja ilości wytwarzanych odpadów,
- zmniejszenie wykorzystania surowców pierwotnych, redukcja ilości zużywanej wody i/lub energii elektrycznej,
- zwiększenie wykorzystania odpadów w procesach produkcyjnych, ponowne wykorzystanie i recykling odpadów,
- zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych i produktów ubocznych oraz materiałów pochodzących z recyklingu i/lub łatwych w ponownym przetworzeniu,
- zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (fotowoltaika, pompy ciepła) w strukturze zużycia energii.
Ww. działania są zazwyczaj wynikiem automatyzacji i robotyzacji produkcji, wdrożenia nowej linii produkcyjnej lub nowego procesu technologicznego oraz inwestycji w odnawialne źródła energii.
Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy
Istotnym elementem Europejskiego Zielonego Ładu i jednym z aspektów na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej i zasobooszczędności do 2050 r. jest ogłoszony w marcu 2020 r. „Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy”. Nowy plan działania określa szczegółowe wytyczne konieczne do stopniowego wprowadzania cyrkularnego modelu gospodarki m.in. w obszarach: produkcji, gospodarowania odpadami, stymulowania rynku surowców wtórnych i ponownego wykorzystywania zasobów. Realizowane inwestycje mają zdeterminować konkurencyjność i odporność gospodarki, w tym przyczynić się do zmniejszenia śladu węglowego przemysłu.
Zgodnie z Nowym planem działania na rzecz GOZ zmiany regulacyjne obejmują praktycznie wszystkie sektory. Przy czym, kluczowe są następujące obszary:
- Tworzywa sztuczne i opakowania – europejska strategia do 2030 r. dotyczy ponownego wykorzystania lub recyklingu każdego opakowania z tworzyw sztucznych, zmniejszenia zużycia tworzyw sztucznych jednorazowego użytku i zaprzestania stosowania mikrodrobin plastiku.
- Tekstylia – strategia UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym do 2030 r. uwzględnia m.in. surowsze normy dot. zużycia wody oraz zachęca do przestawienia się na jakość, trwałość, dłuższe wykorzystanie, naprawę i ponowne użycie.
- Elektronika – przykładowo dyrektywa dot. planu działania w obszarze ekoprojektu wymaga, aby wyroby były bardziej efektywne energetycznie i miały wydłużony cykl życia.
- Żywność, woda, składniki odżywcze – m.in. zmniejszenie o połowę ilości marnowanej żywności do 2030 r. w ramach strategii „od pola do stołu”.
- Baterie i pojazdy – m.in. materiały wszystkich akumulatorów powinny mieć niski ślad węglowy.
- Budownictwo – dąży się m.in. do zwiększenia ponownego wykorzystania materiałów i wskaźnika renowacji energetycznej budynków.
- Gospodarka odpadami – regulacje dot. m.in. zwiększenia wysokiej jakości recyklingu, odejścia od składowania i zminimalizowanie spalania odpadów.
Powyższe oznacza, że nad modelem GOZ pochylić się powinni przedsiębiorcy z różnych branż, jednak najnowsze regulacje budzą największe obawy ze strony producentów na rynku tworzyw sztucznych.
Finansowanie GOZ-transformacji z ECDF Dotacje
Przedsiębiorstwa nieustannie dążą do optymalizacji realizowanych procesów technologicznych w celu redukcji kosztów prowadzonej działalności. W istocie wiele spośród tych działań związanych jest bezpośrednio z gospodarką o obiegu zamkniętym. Minimalizacja wytwarzanych odpadów, ponowne ich wykorzystanie czy też redukcja zużycia surowców i energii elektrycznej – to jedne z podstawowych celów GOZ. Powiązanie celów środowiskowych z możliwością uzyskania wymiernych oszczędności w ramach prowadzonej działalności z pewnością stanowi istotny impuls do podejmowania tego typu działań przez polski biznes. Kolejnym ważnym impulsem są środki unijne, które w perspektywie 2021-2027 szeroko wspierać będą działania przedsiębiorstw związane z GOZ, w tym bezzwrotnymi dotacjami stanowiącymi w niektórych przypadkach nawet 100% wkładu finansowego.
Już teraz polskie firmy mogą skorzystać z kilku programów dotacyjnych, w tym w ramach trwającego naboru „Gospodarka o obiegu zamkniętym w MŚP” dla podmiotów z Polski Wschodniej czy konkursu „Inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym związanych z GOZ” uruchamianego w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Jeśli i Twoje przedsiębiorstwo planuje wprowadzać rozwiązania wpisujące się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym – zapraszamy do kontaktu z Doradcami. Dobierzemy odpowiedni do potrzeb program i pomożemy opracować pełną dokumentację aplikacyjną. Konsultacja jest bezpłatna.
Źródło: ECDF Dotacje
